Markgraven Dierenartsen

Zandkoliek

De laatste tijd hebben we in onze praktijk regelmatig paarden of pony’s aangeboden gekregen die problemen hadden met zand in de darmen. Problemen komen vooral voor in de winter en het vroege voorjaar bij dieren die in een nat weiland lopen met heel kort gras wat vaak heel gemakkelijk met wortel en al opgenomen wordt. Maar ook dieren die in een paddock lopen kunnen last krijgen. Een paard wil graag een groot deel van de dag wat te knabbelen hebben en als er verder niets is, dan is een hap zand zo naar binnen.

Bijna ieder paard krijgt wel zand binnen via het ruwvoer, dat kan geen kwaad zolang het maar niet teveel is en de darmen normaal functioneren. Als er maar net zoveel zand via de mest het lichaam verlaat als er opgenomen wordt ontstaan er in het algemeen geen problemen. Wanneer de opgenomen hoeveelheid zand erg groot is kan de darm minder goed gaan functioneren waardoor niet alle zand weer naar buiten komt. Ook wanneer de darm om een andere reden minder goed functioneert (bijvoorbeeld door worminfecties) kan het zand zich makkelijker ophopen.

Symptomen

Zodra er teveel zand in de dikke darm zit ontstaan er klachten. Vaak is dat een wat afgenomen eetlust, vermageren, soms diarree of afwisselend dunne en vaste mest, minder werklust en een dof haarkleed. Wanneer het ernstiger wordt ontstaat er koliek door het gewicht van het zand (soms zit er wel 40-50 kg zand in de darmen!) en eventuele gasophopingen in de darm. Dit kan een milde terugkerende koliek zijn maar ook heftige koliek met duidelijke pijnuitingen, rollen, zweten, krampen en op de rug gaan liggen komt voor. Door controle van de mest of door inwendig onderzoek door de dierenarts kan de diagnose duidelijk worden. Mest is te controleren op zand door enkele mestballen in een emmer te doen en daar water bij te mengen, na oproeren en de emmer weer voorzichtig leeggegoten te hebben zal het zand in de emmer overblijven. De hoeveelheid zand die met de mest uitgescheiden wordt kan in de tijd sterk wisselen, het kan zijn dat je eerst geen zand vindt en een paar uur later heel veel. Als de verdenking er wel is kan het nodig zijn  om gedurende meerdere dagen de mest te onderzoeken. Zand in de waterbak kan ook een aanwijzing zijn dat een paard teveel zand opneemt.

Therapie

In het geval van koliek zal het nodig zijn om een dierenarts in te schakelen. Deze zal pijnstillers en krampwerende middelen geven en het paard laxeren met paraffine via een maagsonde gedurende enkele dagen. In sommige gevallen zal het zelfs noodzakelijk zijn  om het zand operatief te verwijderen in een kliniek omdat de gebruikelijke therapie niet helpt.

Als er geen sprake is van koliek kan het zand via voermaatregelen uit de darm verwijderd worden. Dit kan door het paard lijnzaadslijm te voeren gedurende enkele weken. Dit slijm zal het zand meenemen en de beschadigde darm beschermen. Met hetzelfde doel kan ook psylliumzaad gebruikt worden gedurende een week.

Tevens is het nodig dat de opname van nog meer zand vermeden wordt door het paard een volle wei te geven, in de paddock niet op het zand te voeren en ervoor te zorgen dat het paard voldoende beweging en afleiding krijgt. Natuurlijk is het ook belangrijk dat het ruwvoer zodanig gewonnen is dat het weinig zand bevat.

Als de huisvesting zodanig is dat opname van zand haast niet is te voorkomen dan is preventief toedienen van lijnzaadslijm of psylliumzaad gedurende een week per maand een methode om problemen te voorkomen.